Geçtiğimiz günlerde Elon Musk tarafından Mars’a gidecek roketin görüntüsüyle heyecan uyandıran SpaceX’ten bu kez kötü haber geldi. Şirket tarafından yapılan açıklamada çalışanların yüzde 10’unun işten çıkarılacağı duyuruldu. Açıklamada, böylesi büyük maliyetli projelerin tek başına bir firmayı iflasa sürükleyecek büyüklükte olmasına yapılan vurgu dikkat çekiyor. Öte yandan sektörel kaynaklar, Elon Musk’ın firmada performansından memnun olmadığı kişilerden böylece kurtulabileceğini ifade ediyor.

Fakat gerçeklere gelecek olur isek, SpaceX, batma riski yüksek ihtimalli projedir. SpaceX ve Elon Musk reklamlarının arkasında her ne kadar NASA ve Amerikan hükümeti olsa da pek de kârlı ve anlamlı olmayan bir fikir var.

SpaceX’in gaye ve iş modeli ne? Uzayda insan kolonileri kurmak mı? Eğer ki; gayesi bu ise amiyane tabirle fanteziden ibaret. Çünkü henüz insan ırkının uzayda hayatta kalabilmesi için gerekli teknoloji henüz keşfedilmiş değil. Ve de ne zaman keşfedileceği de meçhul. Velev ki iş modeli rakip roket üreticilerinden daha ucuza tekrar kullanılabilir roket üretmekse bu iş modeli mantıklı ve uygulanabilir fakat şu an itibari ile kârlı bir iş modeli değildir. Çünkü uzaya insan ve uydu gönderme toplam maliyetinin küçük kısmını roket maliyeti oluşturmaktadır. Bu sebeple uzaya uydu veya insan gönderenlerin önceliği ucuz roketten ziyade güvenilir roketler kullanmak. Tekrar kullanılabilir roketler de güvenirliği azaltıyor.

Özetle; SpaceX’in iş modeli fayda ve kâr sağlamakta. Yüksek yüzdeler ile başarı yakalansa bile ancak düşük kârlı ve buna bağlı orta ölçekli bir roket şirketi olabilir. Tüm bu minvalde ise başarısızlık riski ise çok yüksek orandadır. Başarısı ise NASA ve ABD hükumetinin her koşulda desteğini sürdürmesi ile olur. NASA mutlak suretle SpaceX ile ortak yürütülen projelere devam etmelidir. Yoksa Elon Musk iflas eder. İşçiler maliyetlerin cüzi bir kısmını oluşturduğu için kontrat fesihleri de bir çare oluşturmaz.

Diğer bir kardeş şirket olan, elektrikli ve insansız otomobil üreticisi Tesla ise, gelecekte otomotiv sektöründe en büyükler arasına girmesi yolunda ilerlemekte ve bunu yakalamaları muhtemeldir. Çünkü, iş modeli olağanüstü başarılı. Başka bir yazıda değinmek dileklerimle.